Περιφερική Αρτηριακή Νόσος (ΠΑΝ)
Η προσβολή των αρτηριών των κάτω άκρων από την αθηρωματική νόσο προκαλεί στένωση ή πλήρη απόφραξή τους και συνεπώς μειωμένη αιμάτωση των άκρων. Η μειωμένη παροχή αίματος οδηγεί σε ανάλογη ισχαιμία των ιστών προκαλώντας συμπτώματα αρχικά κατά την κόπωση, όπου αυξάνονται οι ανάγκες των ιστών σε οξυγόνο και σε πιο προχωρημένο στάδιο και στην ηρεμία.
Τα στάδια της περιφερικής αρτηριοπάθειας είναι:
Στάδιο I: Ασυμπτωματική νόσος
Στάδιο II: Διαλείπουσα χωλότητα
IIa. Ήπια: Ο ασθενής μπορεί να ολοκληρώσει τη δοκιμασία κόπωσης και είναι σε θέση να βαδίσει απόσταση >200m
IIb. Μέτρια: Ο ασθενής μπορεί να ολοκληρώσει τη δοκιμασία κόπωσης, αλλά η απόσταση βάδισης είναι< 200m
IIc. Σοβαρή: Ο ασθενής δεν μπορεί να ολοκληρώσει τη δοκιμασία κόπωσης και επιπλέον η απόσταση βάδισης είναι < 200m
Στάδιο III: Άλγος ηρεμίας (ιδιαίτερα τις νυκτερινές ώρες)
Στάδιο IV: Απώλεια ιστού (από έλκος έως γάγγραινα)
Στο αρχικό στάδιο της περιφερικής αρτηριοπάθειας (στάδιο ΙΙ) ο ασθενής παραπονείται ότι μετά τη βάδιση απόστασης συγκεκριμένων μέτρων εμφανίζεται σταδιακά ένας παροδικός συσφιγκτικός πόνος προοδευτικά επιδεινούμενος που οδηγεί σε αδυναμία συνέχισης της βάδισης και αναγκαστική στάση λόγω σύσπασης των μυών της γαστροκνημίας, των μηρών ή των γλουτών, ανάλογα με το επίπεδο των αγγειακών βλαβών. Τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται μετά περέλευση δευτερολέπτων ή λεπτών ακινητοποίησης ανάλογα με τη βαρύτητα των βλαβών και ο ασθενής συνεχίζει τη βάδιση για ίση απόσταση μέχρι να επανέλθουν τα συμπτώματα. Σπανιότερα η ΠΑΝ συγχέεται με άλλες νόσους καθώς εμφανίζονται άτυπα συμπτώματα, όπως ψυχρότητα, παραισθησίες (μούδιασμα, σουβλιές ή «μυρμήγκιασμα»), χρωματικές αλλαγές στο δέρμα όπως ωχρότητα ή κυάνωση (μπλε απόχρωση λόγω έλλειψης οξυγονωμένου αίματος) ή απώλεια τριχών και στιλπνό δέρμα με μειωμένη ελαστικότητα – αποτέλεσμα της υποθρεψίας των κυττάρων του δέρματος.
Η εξέλιξη της νόσου οδηγεί σε βαρύτερη ισχαιμία με περισσότερα συμπτώματα και μεγαλύτερο κίνδυνο για τη βιωσιμότητα του μέλους. Με την επιδείνωση των αθηρωματικών βλαβών ο ασθενής οδηγείται σε κατάσταση πόνου κατά την κατάκλιση (στάδιο ΙΙΙ), ενώ η λύση της συνέχειας του δέρματος μετά από τραυματισμό (συνηθέστερα των δακτύλων) καταλήγει στο στάδιο της γάγγραινας (στάδιο IV).
Οι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η ηλικία ≥ 50 ετών, το κάπνισμα, η δυσλιπιδαιμία,ο σακχαρώδης διαβήτης,η υπέρταση και η παχυσαρκία.
Η περιφερική αρτηριοπάθεια αποτελεί δείκτη αθηρωματικής νόσου και σε άλλες αγγειακές κοίτες, όπως τα στεφανιαία αγγεία με κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου ή τις έσω καρωτίδες που σχετίζονται άμεσα με το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Η διάγνωση ΠΑΝ γίνεται αρχικά με την εκτίμηση του ιστορικού και την αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου. Ακολουθούν η μέτρηση του Σφυρο-Βραχιόνιου Δείκτη (ΣΒΔ) με τον οποίο εκτιμάται η αιμοδυναμική κατάσταση της σχετικής ροής αίματος στα άνω και τα κάτω άκρα και το υπερηχογράφημα (triplex) αρτηριών των κάτω άκρων, η οποία είναι μη αιματηρή εξέταση που απεικονίζει τις στενώσεις και μετρά την ταχύτητα ροής του αίματος. Στα στάδια ΙΙΙ και ΙV η διενέργεια αγγειογραφίας (CTA , MRA, DSA) προκειμένου να εκτιμηθούν η έκταση και η εντόπιση των βλαβών είναι συχνά απαραίτητη, κυρίως σε ασθενείς για τους οποίους σχεδιάζεται χειρουργική επέμβαση.
Το ασυμπτωματικό στάδιο και η αρχική εμφάνιση της διαλειπούσης χωλότητος συνήθως αντιμετωπίζεται συντηρητικά, ενώ τα στάδια του άλγους αναπαύσεως (στάδιο ΙΙΙ) και της γάγγραινας (στάδιο ΙV) απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση για τη διάσωση του μέλους. Η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου (διακοπή καπνίσματος, ρύθμιση αρτηριακής πίεσης, ρύθμιση επιπέδου σακχάρου αίματος, ρύθμιση επιπέδων λιπιδίων αίματος- χορήγηση στατίνης), τη χορήγηση αντιαιμοπεταλιακής αγωγής και την ένταξη του ασθενούς σε καθημερινό επιτηρούμενο πρόγραμμα βάδισης. Αυτό αποσκοπεί στην ανάπτυξη της παραπλεύρου κυκλοφορίας, δηλαδή ο ίδιος ο οργανισμός να δημιουργήσει bypass και να παρακάμψει τη βλάβη. Η χειρουργική θεραπεία περιλαβάνει τις ανοιχτές χειρουργικές επεμβάσεις (bypass) και τις ενδαγγειακές τεχνικές (balloon angioplasty/ stent). Η μέθοδος επιλέγεται ανάλογα με τη μορφολογία των στενώσεων/ αποφράξεων και ενδέχεται να συνδυάζονται.
Τι εξετάσεις απαιτούνται για τη διάγνωση?
- Υπερηχογράφημα (triplex) αορτής και λαγονίων αρτηριών
- Υπερηχογράφημα (triplex) αρτηριών των κάτω άκρων
- Σφυρο-βραχιόνιος δείκτης (ΣΒΔ) σε ηρεμία και σε κόπωση
- Κλασική ψηφιακή/ Αξονική/ Μαγνητική Αγγειογραφία (DSA/ CTA/ MRA) επί ενδείξεων